Diety specjalistyczne – nikt nie podważy dzisiaj znaczenia diety w przebiegu różnorakich chorób czy alergii. Dobór jadłospisu jest kluczowy w leczeniu i profilaktyce zaburzeń fizjologicznych organizmu. Specjalistyczne podejście do menu doprowadziło do powstania wielu diet o potencjale leczniczym. Jakie to diety? Odpowiadamy!
Spis treści
Diety lecznicze jako wsparcie w chorobach - diety specjalistyczne
Diety specjalistyczne zajmują równie istotne miejsce, co diety odchudzające, zaspokajając specyficzne potrzeby wynikające z różnych problemów zdrowotnych. Jedną z najczęściej stosowanych jest dieta na nadciśnienie, charakteryzująca się zmniejszeniem ilości spożywanej soli, pomocna w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia tętniczego. W diecie na nadciśnienie ważną rolę odgrywają produkty bogate w potas, takie jak szpinak czy banany, gdyż wyrównują poziom sodu we krwi. Wsparciem dla prawidłowego ciśnienia tętniczego jest również dieta zasobna w owoce, warzywa, pełnoziarniste zboża i ryby bogate w tłuszcze omega-3.
Dieta cukrzycowa z kolei ma na celu utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Cukrzyca zalicza się do zaburzeń metabolicznych, w których przebiegu odpowiednia dieta jest kluczowa, ba, potrafi cofnąć rozwój tych chorób. Dieta cukrzycowa bazuje na produktach o wysokiej zawartości błonnika, niskotłuszczowych produktach białkowych i węglowodanach o niskim indeksie glikemicznym, które stopniowo uwalniają glukozę do krwi, zapobiegając wahaniom cukru.
Do diet specjalistycznych zaliczamy też dietę wysokoenergetyczną przeznaczoną dla osób, które starają się przytyć. Dieta wysokokaloryczna będzie się różnić w zależności od przypadku, z jakim mamy do czynienia. Inaczej wyglądać będzie dieta dla osoby w okresie rekonwalescencji, a inaczej dla osoby, która chce zwiększyć masę i siłę mięśniową. Zasadniczo jednak jej podstawą jest znaczne zwiększenie liczby przyjmowanych kalorii – czerpanie ich ze zdrowych tłuszczy i białek. Aby zapewnić organizmowi wartościową nadwyżkę kaloryczną, a nie puste kalorii, odkładające się w postaci zbędnego tłuszczu, należy sięgać po żywność wysoko odżywczą. Po przeciwnej stronie diety wysokokalorycznej plasuje się znana nam i powszechnie stosowana dieta ubogoenergetyczna, której celem jest redukcja masy ciała. Poprzez ujemny bilans energetyczny dieta ta zmusza ciało do czerpania z własnych zasobów tłuszczu jako paliwa energetycznego.
Diety eliminacyjne: bez glutenu, laktozy, cukru, soli… - diety specjalistyczne
Diety eliminacyjne zalecane są najczęściej w przypadku alergii, nietolerancji pokarmowych czy pewnych schorzeń. Na przykład osoby dotknięte celiakią muszą bezwzględnie unikać glutenu, aby zapobiegać stanom zapalnym jelita cienkiego. Podobnie jest z osobami cierpiącymi na nietolerancję laktozy. Jej spożycie w przypadku nadwrażliwości prowadzi do rozwoju bardzo groźnych powikłań, takich jak zespół jelita wrażliwego czy osteoporoza.
W przypadku osób chorych na fenyloketonurię dieta eliminacyjna jest jedynym sposobem leczenia. Osoby dotknięte tym zaburzeniem nie są w stanie normalnie metabolizować fenyloalaniny dostarczanej organizmowi z zewnątrz. To prowadzi do zbyt wysokiego, a nawet toksycznego jej stężenia we krwi, które może powodować nieodwracalne uszkodzenia mózgu. Jedynym ratunkiem jest stosowanie dożywotnio restrykcyjnej diety, ograniczającej pokarmy naturalnie obfitujące w białka na rzecz tych, które zawierają mało protein. W związku z tym, że z diety całkowicie wyklucza się produkty pochodzenia zwierzęcego, a dodatkowo strączki, orzechy i produkty zbożowe, konieczne jest stosowanie preparatów specjalistycznych, zapobiegających poważnym niedoborom.
Dieta Low FODMAP mająca na celu łagodzenie objawów związanych z zespołem jelita wrażliwego czy SIBO wyklucza fermentujące węglowodany, których organizm nie jest w stanie rozłożyć i wchłonąć w jelicie cienkim. Ze względu na znaczącą ilość eliminowanych pokarmów dieta Low FODMAP może być stosowana tylko przez kilka tygodni, do momentu ustąpienia dolegliwości. Po tym czasie pacjent stopniowo przywraca kolejne pokarmy, zwracając uwagę na reakcje organizmu. Dieta ta stanowi zatem swoiste narzędzie diagnostyczne, które docelowo pomaga opracować bardziej zbilansowaną dietę.
Posty okresowe kluczem do długiego życia
Coraz więcej zwolenników zyskują posty okresowe, stosowane przez niektórych, by zapobiegać chorobom, łagodzić ich przebieg czy pozbyć się zbędnych kilogramów. Posty okresowe różnią się między sobą czasem trwania i stopniem restrykcyjności. Do najczęściej stosowanych należą diety przerywane, znane również jako Intermittent Fasting.
Diety okienkowe polegają na przeplataniu okresów, w których normalnie jemy, z okresami, w trakcie których powstrzymujemy się od pokarmów. Najczęściej stosowany jest format 16/8, który polega na przyjmowaniu jedzenia w ośmiogodzinnym oknie żywieniowym i pełną wstrzemięźliwość w czasie pozostałych szesnastu godzin, kiedy to możemy pić wyłącznie wodę lub napary ziołowe. Nie ma przy tym znaczenia, w jakich godzinach pościmy, a w jakich jemy, choć wskazane jest nie obciążać układu trawiennego późnym wieczorem i przed spoczynkiem. Optymalne wydają się godziny 10-18 lub 12-20.
Posty okresowe znane są z dobroczynnego wpływu na nasze zdrowie. Kilka badań potwierdziło, że dłuższe przerwy między posiłkami zmniejszają ryzyko zawałów, udarów i nowotworów. Intermittent Fasting może ponadto wydłużać nasze życie. Ma to związek z procesami biochemicznymi zachodzącymi w naszych komórkach, które uruchamiane są pod wpływem braku paliwa energetycznego, jakiego dostarczamy organizmowi z jedzeniem. Jeden z tych procesów nosi miano autofagii, która jest głównym sposobem odnowy komórkowej i polega na rozkładzie i usuwaniu przez komórki organizmu uszkodzonych lub zużytych składników i zamianie ich na energię. Innymi słowy post uruchamia naturalne procesy samoleczenia, pomagając komórkom wydajnie funkcjonować i dłużej pozostawać zdrowymi.
Diety specjalistyczne - podsumowanie
Niezależnie od tego, czy mają zapobiegać stanom chorobowym, czy je leczyć lub łagodzić, diety specjalistyczne unaoczniają silny związek między żywieniem a zdrowiem. Przed zastosowaniem jakiejkolwiek diety sugerujemy zasięgnąć porady lekarze lub dietetyka, aby mieć pewność, że spełnia ona nasze indywidualne potrzeby, dostarczając niezbędnych składników odżywczych.
Zachęcam do przeczytania innych atykułów o dietach:
Źródła:
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0002934320303351?via%3Dihub
https://gemini.pl/poradnik/artykul/autofagia-czy-warto-stosowac-post-przerywany/
https://pacjent.gov.pl/diety/low-fodmap-dieta-w-jelicie-nadwrazliwym
https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/dieta-w-fenyloketonurii-co-mozna-jesc-a-czego-unikac-w-jadlospisie/
